İçeriğe git

KKTC Sosyal Güvenlik Sistemi DAÜ’de Masaya Yatırıldı

Doğu Akdeniz Üniversitesi (DAÜ) İşletme ve Ekonomi Fakültesi tarafından düzenlenen “KKTC Sosyal Güvenlik Sistemi: Yapısal Sorunlar, Sürdürülebilirlik ve Çözüm Önerileri” konulu panel, KKTC Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Hasan Taçoy’un da katılımlarıyla, 18 Ocak 2023 Çarşamba günü, saat 10:00’da, DAÜ Senato Toplantı Odası’nda gerçekleşti. Panele Milletvekilleri Devrim Barçın, Erkut Şahali ve Jale Refik Rogers, DAÜ Vakıf Yöneticiler Kurulu Başkanı Dr. Erdal Özcenk, DAÜ Rektörü Prof. Dr. Aykut Hocanın, DAÜ Vakıf Yöneticiler Kurulu Üyesi Ersun Kutup, fakülte dekanları, akademisyenler, bürokratlar, yerel yönetim temsilcileri ve sivil toplum örgütlerinin temsilcileri katıldı.

Mustafa Besim

“Fakültemiz Ülke Sorunlarına Çözüm Önerileri Getirmektedir”

Panelin açılış konuşmasını gerçekleştiren DAÜ İşletme ve Ekonomi Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Mustafa Besim, fakülte olarak ülkenin sorunlarıyla ilgili çeşitli paneller düzenlediklerini aktardı. Bir önceki panelde elektrik konusunun masaya yatırıldığını belirten Prof. Dr. Besim, bu panelde de sosyal güvenlik konusunun irdeleneceğini ifade etti. Akademianın ders, eğitim ve araştırma benzeri rutin görevleri yanında, topluma hizmet görevinin de yer aldığını vurgulayan Prof. Dr. Besim, fakülte olarak ülkenin önemli sorunlarına işaret edip bu sorunlar için çözüm önerileri getirme yönünde çalışmalar yürüttüklerini belirtti. Son 10 yılda yaşanan küresel ısınma, yaşlanan nüfus ve pandemiler gibi etkenlerin sosyal güvenlik sistemine ek maliyetler oluşturduğunu aktaran Prof. Dr. Besim, özellikle istikrarsız ekonomilerde enflasyonun yüksek olduğu dönemlerde sosyal güvenlik fonlarının eridiğini ve bu durumun ülkeleri mali açıdan zorladığını kaydetti. KKTC’de iş gücü piyasasına katılım oranının düşük olmasının ciddi bir sorun teşkil ettiğine vurgu yapan Prof. Dr. Besim, emek piyasalarındaki beceri uyumsuzluğu ve kayıt dışılık sorunlarına işaret etti.

Aykut Hocanın

“DAÜ Devlet Üniversitesi Olarak Ülke Sorunları Hakkında Bilimsel Çalışmalara Öncülük Etmektedir”

Panelde konuşan DAÜ Rektörü Prof. Dr. Aykut Hocanın, önemli düşünsel konulara bilimsel katkı yapmak adına çok farklı alanlardan kişileri bir araya getirip uzman görüşlerini yansıtacak şekilde bu paneli düzenlediği için DAÜ İşletme ve Ekonomi Fakültesi’ni kutladı. DAÜ’nün bir devlet üniversitesi olduğuna vurgu yapan Prof. Dr. Hocanın, üniversitenin yükümlülükleri arasında kaliteli eğitim, araştırma ve topluma hizmet konularının ön planda olduğunu belirtti. DAÜ’nün devlet üniversitesi olarak KKTC’de can yakıcı sorunlar hakkında bilgi üretimi ve bilimsel paylaşıma her zaman öncülük ettiğini aktaran Prof. Dr. Hocanın, DAÜ’nün dünya standartlarında çok önemli atılımlar gerçekleştirirken devletinden gerekli desteği de görmesi gerektiğini kaydetti. DAÜ’nün tüm yükümlülüklerini mevzuata göre sürdürmekte olduğuna işaret eden Prof. Dr. Hocanın, Yükseköğretim Kurulu tarafından onaylanmamış hiçbir programlarının bulunmadığını, DAÜ’nün öğrenci alımı ve mali konularda devletin koyduğu mevzuata göre hareket ederek işlevini sürdürdüğünü, ancak yüksek öğrenim alanında akademik, idari ve mali denetime ihtiyaç olduğunu vurguladı. Prof. Dr. Hocanın, panelin sosyal güvenlik alanında yaşanan sorunlara ışık tutmasını diledi.

Açılış konuşmalarının ardından panele geçildi. Panel Moderatörü DAÜ İşletme ve Ekonomi Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tarık Timur, yapmış olduğu giriş konuşmasında önemli ve güncel konuların konuşulacağını ve sorunlara karşı çözüm önerilerinin masaya konulacağını belirtti. Prof. Dr. Timur ardından panelistleri tanıttı.

 

“Sorunların Çözümü İçin Çalışıyoruz”

Panelistler arasında yer alan KKTC Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Hasan Taçoy, konuşmasına sağlık hakkının Anayasa’nın 45’inci maddesinde “Devlet, herkesin beden ve ruh sağlığı içinde yaşayabilmesini ve tıbbi bakım görmesini sağlamakla ödevlidir” düzenlemesi ile Anayasal güvenceye kavuşturulmuş temel bir insan hakkı olduğunu kaydederek başladı. Tüm hakların ve özgürlüklerin temelini sağlık hakkının oluşturduğunu belirten Bakan Taçoy, bu nedenle bir ülkede sağlık hakkını güvenceye almadan, diğer hakların varlığı veya güvencesinden söz edilemeyeceğini vurguladı. Son yıllarda artan nüfus yoğunluğunun bir yandan sağlık harcamalarının artmasına neden olurken, diğer yandan da sağlık hizmetlerinin finansman yapısına ilişkin tartışmaların hem kamu kesiminde, hem de özel kesimde artarak yaşanmasına sebep olduğunu ifade eden Bakan Taçoy, “Özellikle bütçe açıkları nedeniyle birçok kamu ve sağlık hizmetinin finansmanının ağırlaştığı ve sağlık alanında finansman sıkıntısının artmaya başladığı görülmektedir” diye konuştu. Sağlık hizmetleri sisteminin gereksindiği finansmanın yaratılması açısından birçok ülkede olduğu gibi KKTC’de de primli sisteme dayanan Genel Sağlık Sigortası Sistemi’nin, ekonomik gücüne ve isteğine bakılmaksızın ortaya çıkacak hastalık riskine karşı toplumun bütün bireylerinin sağlık hizmetlerinden eşit, ulaşılabilir ve etkin bir şekilde yararlanmasını sağlayan bir sistem olarak uzun yıllardan beri tartışılmakta olduğunu ve bu yönde yıllardır yasa çalışmaları yapılmakta olduğunu aktaran Bakan Taçoy, günümüzde pek çok ülkede sağlık hizmetlerinin pahalılığının insanları yoksulluğa itecek seviyede olduğunu belirterek, zengin ülkelerin hükümetlerinin bile insanların kaliteli sağlık hizmeti için artan taleplerini karşılamak üzere yeterli fonun nasıl oluşturulacağı sorusunun çözümü üzerinde sürekli çabalamakta olduklarını kaydetti.

“Kayıt Dışılık Artıyor”

Panelistlerden CTP Lefkoşa Milletvekili Devrim Barçın da paneli çok önemli bulduğunu dile getirerek devamının gelmesini diledi. Sosyal Güvenlik Sistemi’nin kurumsallaşmasının emekçiler bakımından büyük önem arz ettiğini kaydeden Barçın, bu sistemleri tartışabilmek için rakamları ortaya koymak gerektiğini belirtti. Kendisinin sendikal kökenli bir milletvekili olarak çalışmalarını bu şekilde formüle ettiğini ifade eden Barçın, sosyal sigortalarla ilgili elinde olan verileri paylaştı ve veriler çerçevesinde sosyal sigortaların genel durumunu analiz etti. Sosyal sigortaların kendilerine sunduğu rakamlarla ihtiyat sandığından alınan rakamların birbirini tutmadığını aktaran Barçın, bunun kayıt dışılığa işaret ettiğini kaydetti. 1 Şubat 2012’de geçen yasa değişikliğinin sosyal devlet yapısına ciddi zararları da beraberinde getirdiğini dile getiren Barçın, CTP’nin iktidara gelmesi halinde sosyal sigortalar alanında ne gibi çalışmalar yapmayı planladığından bahsetti.

“Reformlar Devam Etmeli”

Panelistlerden KKTC Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı eski Müsteşarı Erçin Tekakpınar da çevrim içi olarak bağlandığı panele görev yaptığı dönemde ülkenin sosyal güvenlikle ilgili durumunda bahsetti. KKTC’deki sosyal sigortalar sisteminin özellikle sürdürülebilirliği noktasında bir takım analizler ve veriler paylaşan Tekakpınar, sistemin sürdürülebilirlik açısından kötü bir yolda olmadığına değindi. Görev yaptığı dönemde sistemin sürdürülebilir olmadığı günleri de gördüğünü belirten Tekakpınar, o dönemde çok ciddi krizin yaşandığını ve borçlanmaya kadar gidildiğini kaydetti. Bugün sürecin ülkeyi daha iyi bir noktaya getirdiğini ifade eden Tekakpınar, bunun uygulanan reformlar sayesinde olduğunu söyledi. Sosyal sigorta sisteminin temel parametrelerinden bahseden Tekakpınar, iş gücüne katılım gibi yapısal sorunlarla ilgili değerlendirmelerde bulundu.

“Kadınlar İstihdamda Eşitsizliğe Maruz Kalıyor”

Panelistlerden İşletme ve Ekonomi Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fatma Güven Lisaniler emek piyasası ve kalkınma konuları üzerinde çalıştığını ve bu konuları çalışırken kadın konusunu işlememenin mümkün olmadığını belirtti. KKTC’de kadının emek piyasasında nerede olduğunu sorgulayan Prof. Dr. Lisaniler, kadın çalışmaları yürütürken duruş noktasının önemli olduğunu kaydetti. İnsanların eşit haklarla doğduklarını ve dolayısıyla eşit fırsat ve şartlar sağlanırsa eşit sonuçlara ulaşacaklarını ifade eden Prof. Dr. Lisaniler, eşit sonuçlara ulaşılamaması halinde bunun kadınların sorunu değil, sosyal bir sorun olduğunu ve sosyal politikalarla çözülmesi gerektiğine işaret etti. KKTC’de fırsat ve şartlar açısından emek piyasasında istihdam açığı olduğunu, kadınların istihdamın yüzde 30,4’ünü oluşturduğunu aktaran Prof. Dr. Lisaniler, üst kademede de temsiliyet açığının söz konusu olduğunu vurguladı. Şartlara bakıldığında ücret açığının da gözlemlendiğini aktaran Prof. Dr. Lisaniler, “KKTC emek piyasasında kadınlar açısından fırsat ve şartlarda eşitsizlikler olduğunu görüyoruz” dedi. Prof. Dr. Lisaniler, dünya ortalamasına göre kadının iş gücüne katılımının yüzde 46 iken KKTC’de bu rakamın yüzde 30 civarında olduğuna dikkat çekerek KKTC’de bu oranın artması gerektiğine vurgu yaptı.

“Sorunu Vergi Sistemiyle Birlikte Çözmeliyiz”

Panelistlerden DAÜ İşletme ve Ekonomi Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hasan Ulaş Altıok da KKTC Sosyal Güvenlik Sistemi’nin sürdürülebilir bir hale geldiğine katılmadığını söyledi. Emeklilik hayatını asgari ücretin çok altında bir gelirle sürdürmek zorunda kalacak insanların olduğunu ve sistemden sağlık sektörüne aktarılacak paranın olmadığını aktaran Doç. Dr. Altıok, yüzde 85’e yakın katılımcının sistem içerisinde asgari ücretli gösterdiği bir sistemin sürdürülebilir olamayacağını belirtti. Rakamlarla örnekler veren Doç. Dr. Altıok, emekli maaşlarının yüzde 50’sinin yatırılan primlerin dışında ödendiğini aktardı. 2021 yılında 138 bin civarında kişinin gelirini beyan ettiğini, toplam primin 1 milyar TL, toplam emekli maaşının ise 2,4 milyar TL olduğunu belirten Doç. Dr. Altıok, bu rakamlarda aktif pasif oranının yani kaç çalışanın bir emekliyi ödediğine ilişkin oranın 3.37 çıktığını ifade etti. Sistemdeki aktif çalışanların çok büyük bir kesiminin de yabancı iş gücü olduğuna işaret eden Doç. Dr. Altıok, bu insanların ülkede kalma durumunun da esnek bir yapıya sahip olduğunu belirtti. Toplanan sigorta primlerinin sağlık alanına veya işsizliğe herhangi bir para ayırılmaması durumunda bile emekli maaşını ödemek için harcanması durumunda yine bütçe açığı vereceğini aktaran Doç. Dr. Altıok, sorunun yalnızca prim üzerinden değil, vergi sistemiyle birlikte çözülmeye çalışması gerektiğine inandığını belirtti. Prim oranlarının ve vergilerin belirlenirken insanları daha çok kayıt dışılığa değil, kayıt içiliğe çekecek şekilde belirlenmesi gerektiğini ifade eden Doç. Dr. Altıok, sistemin güvenilir bir emeklilik sistemi haline getirilmesi gerektiğine işaret etti.

Panel sonunda DAÜ VYK Başkanı Dr. Özcenk, Rektör Prof. Dr. Hocanın ve DAÜ VYK Üyesi Kutup tarafından panelistlere plaket takdiminde bulunuldu.